حمله حیدریحمله حیدری، نام منظومه‌هایی در بیان زندگانی پیامبر صلی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم و خاصه نبردهای علی علیه‌السلام، سروده شده از اواخر قرن نهم تا اوایل قرن چهاردهم هجری است. ۱ - تعداد حمله‌های حیدریقزوینی [۱]
محمد قزوینی، یادداشتهای قزوینی، ج۴، ص۱۶۴.
فقط از دو منظومه حمله حیدری اثر باذل مشهدی و راجی‌کرمانی نام برده است، اما اته [۲]
هرمان اته، تاریخ ادبیات فارسی، ص۶۰ـ۶۱.
چندین منظومه درباره حضرت علی و اهل‌بیت پیامبر علیهم‌السلام ذکر کرده و گلچین معانی [۳]
احمد گلچین معانی، فهرست کتب خطی کتابخانه آستان قدس رضوی، ج۷، بخش۱، ص۳۰۸ـ۳۲۵.
۵۴ منظومه را نام برده است.۲ - حمله حیدری در مجالس عزابه گفته آقابزرگ طهرانی [۴]
آقابزرگ طهرانی، ج۷، ص۹۲.
، «حمله‌خوانی» با قرائت منظومه حمله حیدری باذل مشهدی، در برابر قرائت کتاب روضة الشهداء اثر ملاحسین واعظ کاشفی (متوفی ۹۱۰) که عنوان «روضه‌خوانی» داشت، در مجالس عزا رایج شد.۳ - حمله‌های حیدری مشهوردر میان منظومه‌هایی که عنوان حمله حیدری به خود گرفته‌اند، منظومه‌های باذل مشهدی، راجی کرمانی و افتخارالعلماء صهبای آشتیانی از نظر ویژگی‌های ادبی و درجه اشتهار، اهمیت ویژه‌ای دارند. ۴ - منابع برای مطالعه• آقابزرگ طهرانی. • هرمان اته، تاریخ ادبیات فارسی، ترجمه با حواشی صادق رضازاده شفق، تهران ۱۳۵۶ش. • مهدی بامداد، شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲ و ۱۳ و ۱۴ هجری، تهران ۱۳۵۷ش. • محمد دانشور، تاریخچه محله و مسجد خواجه خضر کرمان، کرمان ۱۳۷۵ش. • دایرة المعارف فارسی، به سرپرستی غلام‌حسین مصاحب، تهران ۱۳۴۵ـ۱۳۷۴ش. • احمد دیوان‌بیگی، حدیقة الشعراء، چاپ عبدالحسین نوائی، تهران ۱۳۶۴ـ۱۳۶۶ش. • بمانعلی راجی کرمانی، حمله حیدری، چاپ یحیی طالبیان و محمود مدبری، کرمان ۱۳۸۳ش. • بمانعلی راجی کرمانی، گزیده حمله حیدری: بزرگترین حماسه مذهبی، تحقیق و گزینش حسین بهزادی اندوه‌جردی، تهران ۱۳۷۰ش. • بمانعلی راجی کرمانی، نوبت‌زن کوی ساقی، چاپ رضا اشرف‌زاده، (مشهد ۱۳۷۷ش). • محمدعلی‌بن عبدالوهاب شهلای یزدی، تذکره شبستان، چاپ اکبر قلم‌سیاه، تهران ۱۳۷۹ش. • محمدرضا صرفی، «محتوا، ساختار و زبان حمله حیدری»، در خلاصه مقالات همایش بزرگداشت ملابمانعلی راجی کرمانی: (۲۳ـ۲۲ مهرماه ۱۳۷۷، کرمان)، به کوشش وحید پورنادری، کرمان ?(۱۳۷۷ش). • ذبيح الله صفا، حماسه‌سرایی در ایران، تهران ۱۳۶۳ش. • مصطفی صهبای آشتیانی، کتاب افتخارنامه حیدری، تهران: کتابفروشی محمدحسن علمی. • محمد قزوینی، یادداشتهای قزوینی، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۶۳ش. • احمد گلچین معانی، فهرست کتب خطی کتابخانه آستان قدس رضوی، ج۷، بخش۱، مشهد ۱۳۴۶ش. • محمدعلی مدرس تبریزی، ریحانة الادب، تهران ۱۳۶۹ش. • خانبابا مشار، فهرست کتاب‌های چاپی فارسی، تهران ۱۳۵۰ـ۱۳۵۵ش. • محمدعلی‌بن محمدباقر وامق یزدی، تذکره میکده، به کوشش حسین مسرت، (تهران) ۱۳۷۱ش. • رضاقلی‌بن محمدهادی هدایت، مجمع الفصحاء، چاپ مظاهر مصفا، تهران ۱۳۸۲ش. ۵ - پانویس
۶ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة‌المعارف اسلامی، مقاله «حمله حیدری»، ص۶۵۶۲. |